Diyabet ve İşitme Kaybı: 8 Soru - 8 Cevap

Diyabetin göz, böbrek ve kalp gibi organları etkileyebileceği yaygın olarak bilinir; ancak işitme sistemi üzerindeki etkisi genellikle göz ardı edilir. Oysa yapılan araştırmalar, diyabetin işitme kaybıyla da yakından ilişkili olduğunu gösteriyor. Bu yazıda, diyabetik işitme kaybı ile ilgili 8 soruya bilimsel veriler ışığında kısa ve net yanıtlar veriyoruz.

1. Diyabet (Şeker Hastalığı) Nedir?

Kan şekeri ölçümü.

Diyabet (Diabetes Mellitus - DM), insülin salgılanması, insülinin etkisi veya her ikisindeki kusurlardan kaynaklanan, kanda yüksek düzeyde glukoz (hiperglisemi) ile karakterize edilen bir grup metabolik hastalıktır (Samocha-Bonet ve ark., 2021). İki ana tipi vardır: Tip 1 diyabet, genellikle pankreas beta hücrelerinin otoimmün yıkımı sonucu mutlak insülin eksikliğine yol açar. Tip 2 diyabet ise ilerleyici bir hastalıktır ve genellikle uzun süreli insülin direnci zemininde işlev gören beta hücrelerinin kaybından kaynaklanır (Gioacchini ve ark., 2023). Gebelik diyabeti ise gebelikle ilgili insülin direncidir ve doğum sonrası Tip 2 diyabet riski için güçlü bir faktördür. Tip 1 ve Tip 2 diyabete ek olarak, mitokondriyal DNA mutasyonlarına bağlı nadir bir diyabet tipinin de işitme kaybı ile ilişkili olduğu raporlanmıştır. (Samocha-Bonet ve ark., 2021).

2. Diyabet ve İşitme Kaybı Arasında Nasıl Bir İlişki Vardır?

Çok sayıda çalışma, diyabetin işitme kaybı için bir risk faktörü olduğunu göstermektedir (Deng ve ark., 2023). Diyabetik hastalarda işitme kaybı prevalansı (yaygınlığı) diyabetik olmayanlara göre daha yüksektir (Gioacchini ve ark., 2023). Bu ilişki karmaşık olmakla birlikte, işitme kaybının diyabetin bir komplikasyonu olabileceğine dair önemli kanıtlar bulunmaktadır (Samocha-Bonet ve ark., 2021). Diyabetik işitme kaybı, dış kulak kanalı veya orta kulağı etkileyen iletim tipi işitme kaybından farklı olarak, iç kulağın sinir liflerini veya işitsel duyu hücrelerini etkileyen sensörinöral işitme kaybı (SNİK) olarak sınıflandırılır (Deng ve ark., 2023).

3. Diyabet İşitme Sistemini Nasıl Etkileyebilir?

Diyabetin işitsel sisteme zarar verme mekanizmaları tam olarak net olmasa da, çeşitli teoriler öne sürülmüştür (Gioacchini ve ark., 2023). Bunlar arasında en önemlileri mikrovasküler hasar (küçük kan damarlarındaki hasar), ileri glikasyon son ürünleri oluşumu, reaktif oksidatif stres, mitokondriyal disfonksiyon, işitsel sinirde demiyelinizasyon (miyelin kılıfının kaybı), spiral ganglion kaybı ve Corti organı hücrelerinde atrofik (küçülme) değişikliklerdir (Samocha-Bonet ve ark., 2021; Deng ve ark., 2023). Özellikle iç kulaktaki yüksek derecede vaskülarize (kan damarları açısından zengin) stria vascularis ve spiral ganglion gibi yapılar hiperglisemiden etkilenmeye yatkındır (Deng ve ark., 2023).

Şekil 1: (A) İç kulaktan işitsel merkezi sinir sistemine kadar olan fizyolojik yapı. (B) Diyabetin (DM) neden olduğu spiral modiyolar arter (SMA) hasarının tipik patolojik değişiklikleri. (C) Stria vaskülaris (SV) ve damarlarındaki (VSV) tipik patolojik değişiklikler. (D) Spiral ganglionlardaki DM kaynaklı hasarlar. (E) Kokleanın afferent sinir liflerinde DM’ye bağlı tipik değişiklikleri gösteren kesit. (F) Corti organında gözlenen patolojik değişiklikler. DM: diyabet; SMA: spiral modiyolar arter; SV: stria vaskülaris; VSV: stria vaskülaris damarları; MCs: marjinal hücreler; ICs: ara hücreler; BCs: bazal hücreler; SL: spiral ligament; SGNs: spiral ganglion nöronları; OC: Corti organı; OHCs: dış tüy hücreleri; IHCs: iç tüy hücreleri; SCs: destek hücreleri. Kaynak: Deng, Y., Chen, S., & Hu, J. (2023). Diabetes mellitus and hearing loss. Molecular Medicine, 29, 141. https://doi.org/10.1186/s10020-023-00737-z

4. Diyabetik İşitme Kaybının Belirgin Patolojik Özellikleri Nelerdir?

Diyabetik işitme kaybı ile ilişkili tipik patolojik değişiklikler esas olarak iç kulakta görülür (Şekil 1) (Samocha-Bonet ve ark., 2021). Spiral modiolar arter (kokleaya kan sağlayan ana damar) duvar kalınlaşması ve lümen çapında artış gösterebilir (Gioacchini ve ark., 2023). Stria vascularis'te atrofi (küçülme), hücre sitoplazmasında yoğunlaşma, ara hücrelerde şişme, hücreler arası boşluklarda genişleme ve hücrelerde kavitelerin (boşlukların) oluşumu gözlemlenebilir (Samocha-Bonet ve ark., 2021; Deng ve ark., 2023). Stria vascularis'in damarlarının duvarları da kalınlaşabilir. İşitsel sinir sistemi açısından, spiral ganglion hücrelerinde atrofi veya kayıp, afferent sinir liflerinde kayıp ve lif uçlarında şişme görülebilir (Deng ve ark., 2023). Corti organında ise dış tüy hücrelerinde kayıp veya dejenerasyon ve destek hücrelerinin çekirdeklerinin kaybolması gibi hasarlar meydana gelebilir (Gioacchini ve ark., 2023).

5. Diyabetin Farklı Tipleri İşitme Kaybını Nasıl Etkiler?

Hem Tip 1 hem de Tip 2 diyabet hastalarında işitmenin normal bireylere göre daha kötü olduğu gösterilmiştir (Deng ve ark., 2023). Meta-analizler, hem Tip 1 hem de Tip 2 diyabet hastalarında sensörinöral işitme kaybı riskinin kontrol gruplarına göre anlamlı ölçüde daha yüksek olduğunu belirtmektedir (Gioacchini ve ark., 2023). Bazı çalışmalar, genç yaşta ortaya çıkan Tip 1 diyabette, işitme kaybının erken aşamalarında standart odyometre testlerinde kaybın belirgin olmayabileceğini, ancak otoakustik emisyonlar (OAE) gibi daha hassas testlerle erken koklear (iç kulak) hasarın tespit edilebileceğini öne sürmektedir (Deng ve ark., 2023). Tip 2 diyabet hastalarında ise işitme genellikle tüm frekanslarda etkilenmekle birlikte, özellikle yüksek frekanslarda daha belirgin hale gelmektedir (Samocha-Bonet ve ark., 2021).

6. Diyabetik İşitme Kaybının Gelişimi İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

Diyabet için bazı risk faktörleri.

Diyabetik işitme kaybı, diyabetin süresi ve şiddeti, hastanın yaşı gibi çeşitli risk faktörlerinden etkilenir (Gioacchini ve ark., 2023). Diyabet süresi, işitme kaybı insidansını etkileyen önemli bir değişkendir ve işitme kaybı insidansı ile pozitif korelasyon gösterir (Deng ve ark., 2023). Diyabet süresi uzadıkça işitme kaybı riski artar. Diyabetin ciddiyeti (örneğin glisemik kontrol düzeyi, HbA1c seviyeleri) de işitme kaybı riski ile ilişkilidir (Samocha-Bonet ve ark., 2021). Yaş da önemli bir faktördür; hem diyabetik hem de diyabetik olmayan bireylerde yaşla birlikte işitme eşikleri ve işitme kaybı prevalansı artar, ancak diyabetik hastalarda yaşın etkisi daha belirgin olabilir (Deng ve ark., 2023). Gürültüye maruz kalma gibi diğer faktörler de diyabetik işitme kaybını şiddetlendirebilir (Gioacchini ve ark., 2023).

7. Diyabetik İşitme Kaybının Tanısı Nasıl Konulur?

Diyabetik işitme kaybının tanısı için genellikle saf ses odyometri, otoakustik emisyonlar (OAE) ve işitsel beyinsapı yanıtları (ABR) testi gibi odyolojik değerlendirme yöntemleri kullanılır (Gioacchini ve ark., 2023). Saf ses odyometri testinde farklı frekanslardaki işitme eşikleri ölçülmektedir. OAE, iç kulaktaki tüy hücrelerinin durumunu yansıtır ve hasarın erken tespiti için faydalı olabilir (Deng ve ark., 2023). ABR ise işitsel sinir ve beyinsapı bağlantılarının elektriksel aktivitesini değerlendirir ve retrokoklear (iç kulak sonrası) tutulumu gösterebilir. Özellikle erken evrelerde veya standart testlerle normal işitme saptanan diyabet hastalarında, genişletilmiş yüksek frekans odyometrisi ve DPOAE gibi testlerin daha hassas olduğu gösterilmiştir (Samocha-Bonet ve ark., 2021).

Saf ses odyometri testi.

8. Diyabetik İşitme Kaybı İçin Tedavi Seçenekleri Var Mıdır?

Diyabetik işitme kaybı için tedavi yaklaşımları genellikle semptom yönetimine ve altta yatan diyabetin kontrol altına alınmasına odaklanmaktadır (Deng ve ark., 2023; Samocha-Bonet ve ark., 2021). Diyabetin iyi yönetimi, işitme kaybının ilerlemesini yavaşlatmada önemli olabilir. Antioksidanlar gibi bazı ajanların hayvan modellerinde işitme fonksiyonunu iyileştirebildiğine dair ön çalışmalar mevcuttur, ancak bunlar henüz insanlarda etkinliği kanıtlanmış tedaviler değildir (Gioacchini ve ark., 2023). İşitme cihazları gibi rehabilitatif çözümler, işitme kaybı olan diyabetik hastaların iletişim yeteneklerini ve yaşam kalitelerini iyileştirmek için kullanılabilir.

Kaynakça:

• Samocha-Bonet, D., Wu, B., & Ryugo, D. K. (2021). Diabetes mellitus and hearing loss: A review. Ageing Research Reviews, 71, 101423. https://doi.org/10.1016/j.arr.2021.101423

• Gioacchini, F. M., Pisani, D., Viola, P., et al. (2023). Diabetes Mellitus and Hearing Loss: A Complex Relationship. Medicina, 59(2), 269. https://doi.org/10.3390/medicina59020269

• Deng, Y., Chen, S., & Hu, J. (2023). Diabetes mellitus and hearing loss. Molecular Medicine, 29, 141. https://doi.org/10.1186/s10020-023-00737-z