İşitme Kaybı Karar Verme Süreçlerini Etkileyebilir Mi?

Gürültüye bağlı işitme kaybı beynin işitsel uyaranlara bağlı karar verme süreçlerini zayıflatabilir.

Yeni bir çalışmaya göre gürültüye bağlı işitme kaybı yalnızca işitmeyi değil, işitsel uyaranlara bağlı karar verme süreçlerini de olumsuz etkiliyor. Kemirgenler üzerinde yapılan deneylerde; gürültüye maruz kalmak işitme kaybına neden olmakla kalmadı; aynı zamanda dikkat süresini kısalttı ve karar verme becerilerini zayıflatarak doğru yanıt oranlarında düşüşe yol açtı. Bu sonuçlar, gürültüye bağlı işitme kaybının hem duyusal hem de bilişsel düzeyde yaygın etkiler yarattığını gösteriyor.

Temel Bulgular:

• Kalıcı işitme kaybı: İki saat boyunca yüksek şiddette sese maruz kalmak (120 dB SPL), deney hayvanlarında kalıcı işitme kaybına neden oldu.

• Bilişsel etki: Sürüklenme hızı (drift rate), beynin bir karar vermeden önce gerekli bilgiyi ne kadar hızlı ve ne kadar güvenilir biçimde topladığını ifade eder. Gürültüye maruz kalan farelerde dikkat süresi kısaldı ve “sürüklenme hızı” azaldı; bu da karar alma sürecinin yavaşladığını ve hata riskinin arttığını gösteriyor.

• Motor bozulma: İşitsel uyaranlara verilen motor tepkiler yavaşladı veya düzensizleşti.

Gürültüye bağlı işitme kaybı ve karar verme süreçleriyle ilişkisi nasıl değerlendirildi?

1. Deneysel görev tasarımı ve öğrenme süreci

Bu deneysel çalışmada, gürültüye bağlı işitme kaybının işitsel uyaranlara bağlı karar verme süreçleri üzerindeki etkilerini incelemek amacıyla, yetişkin Mongolian gerbilleriyle kontrollü bir paradigma uygulandı. İlk olarak, hayvanlara amplitüdü modüle edilen geniş bantlı sesleri (<6.25 Hz ve >6.25 Hz) ayırt etmeye dayalı tek uyarımlı iki seçenekli (single-interval alternative forced choice) bir görev öğretildi. Bu görevde gerbiller, sesi algılayıp hızını kategorize ettikten sonra ilgili yem kabına yönelerek davranışsal bir karar verdi.

2. Gürültüye maruz bırakma ve işitme kaybı oluşturma

Ardından, her hayvan 120 dB SPL şiddetinde gürültüye iki saat süreyle maruz bırakılarak kalıcı gürültüye bağlı işitme kaybı oluşturuldu; bu kayıp, işitsel beyin sapı cevapları ile doğrulandı. Gürültü maruziyetinden 14 gün sonra, işitme eşiğindeki değişimlerin stabilize olduğu dönemde, aynı davranışsal testler yeniden uygulandı.

3. Normalize edilmiş test uygulamaları ve performans ölçümü

Uyarıcılar, her bireyin işitme eşiğine göre normalize edilerek performans farklılıklarının yalnızca işitme kaybına değil, karar verme mekanizmalarındaki bilişsel ve nörodinamik değişimlere bağlı olup olmadığı analiz edildi. Hayvanların performansı, psikometrik fonksiyonlara dayalı olarak eğim (slope), karar eşiği (threshold) ve hata oranı (lapse rate) gibi parametrelerle değerlendirildi.

4. Drift-diffusion model ile bilişsel süreç modelleme

Ayrıca karar verme süreçlerinin altında yatan bilişsel hesaplama süreçlerini modellemek amacıyla drift-diffusion model (DDM) kullanılarak sürüklenme hızı (drift rate), karar dışı süre (non-decision time) ve tepki eşiği (boundary separation) gibi dinamik parametreler çıkarıldı.

5. Motor davranışların izlenmesi ve analizi

Video izleme ve SLEAP tabanlı poz takibi ile elde edilen motor davranış analizleri ise, işitsel bilgiye dayalı kararların motor çıktılar üzerindeki yansımalarını incelemeyi mümkün kıldı.

6. Genel değerlendirme

Bu çok katmanlı yaklaşım, gürültüye bağlı işitme kaybının dikkat, karar verme süreçleri ve karar sonrası motor yürütme gibi daha üst düzey bilişsel süreçleri de etkilediğini ortaya koymayı hedefledi.

Kaynak: Berns, M. P., Nunez, G. M., Zhang, X., Chavan, A., Zemlianova, K., Mowery, T. M., & Yao, J. D. (2025). Auditory decision-making deficits after permanent noise-induced hearing loss. Scientific reports, 15(1), 2104.